جوان آنلاین: برنجکاری از ارکان مهم اقتصاد کشاورزی گیلان به شمار می‌آید و هر ساله حدود یک میلیون‌و۲۰۰هزارتن شلتوک و ۷۵۰هزارتن برنج سفید در این استان تولید می‌شود. با این اوصاف و در شرایطی که بازار برنج بدون متولی بوده و قیمت‌ها به صورت افسار گسیخته به هر سو می‌تازند، شالیکاران از واردات بی‌رویه برنج می‌نالند و معتقدند هزینه بالای تولید و حضور دلالان برای خرید محصولات‌شان به قیمت پایین، خستگی را بر تنشان گذاشته است. تداوم این وضعیت؛ شالیزار‌های گیلان را به سمت تغییر کاربری سوق داده و این زنگ خطری برای کشاورزی استان است که از سوی مسئولان باید جدی گرفته شود.
گیلان بزرگ‌ترین تولیدکننده ارقام بومی و با کیفیت برنج ایرانی است. این استان ۲۳۸هزار هکتار شالیزار دارد که ۱۸۰هزارهکتار از این اراضی به صورت ماشینی کشت می‌شود. فصل برداشت برنج در استان گیلان از اوایل مردادماه آغاز شده و تا پایان شهریور ادامه دارد. در این مدت، کشاورزان گیلانی با دو روش دستی و مکانیزه اقدام به برداشت برنج می‌کنند. گیلان به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده ارقام بومی و باکیفیت برنج در ایران شناخته می‌شود. ارقام هاشمی، علی کاظمی، صدری، حسنی و دیلمانی از جمله ارقام کیفی و خزر، شیروردی، آنام، رش، گوهر و جمشید جو از ارقام پرمحصول در این استان هستند.
همیشه تولید کننده متضرر است
هرساله و با شروع فصل کاشت برنج، شالیکاران گیلانی برای به‌دست آوردن این محصول طی مراحل «کاشت، داشت و برداشت» باید مشقت فراوانی متحمل شوند، آبیاری شالیزار از مهم‌ترین اقدامات و عملیاتی است که باید در زراعت برنج انجام شود، اما طی‌سال‌های اخیر تنش آبی و کم‌آبی رنج کشاورزان را برای به دست آوردن این محصول دوچندان کرده‌است. برنج، گیاهی است متحمل به شرایط غرقابی و وجود آب موجب انتقال مواد مختلف از ریشه به ساقه، برگ و دانه‌ها شده و در نتیجه موجب تهیه مواد خشک می‌شود، مقدار آب مورد نیاز برای برنج بستگی به روش کاشت، ابعاد کرت‌ها، تراکم بوته‌ها، مقدار مصرف مواد تقویت کننده، نوع بافت خاک، شرایط اقلیمی، شرایط اکولوژیکی و رقم مورد کاشت داشته و به طورکلی در ارقام زودرس نیاز آبی کمتر و در ارقام دیررس نیاز آبی بیشتر است، موارد مهمی که کشاورزان باید امروز بیش از گذشته به آنها توجه داشته باشند. کشاورزان گیلانی، دغدغه‌های مشترکی دارند که مهم‌ترین آن، نبود حمایت‌های کافی ازسوی دولت و نهاد‌های ذیربط است. حرف مشترک شالیکاران این است که «ما نه تنها درخواست وام‌های با بهره کم برای خرید تجهیزات کشاورزی داریم، بلکه خواهان بیمه محصولات خود هستیم که خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی و نوسانات بازار را پوشش دهد. این حمایت‌ها می‌تواند بخشی از نگرانی‌های ما را کم کند و ما را به ادامه کار دلگرم‌تر سازد.»
آنها به لزوم نظارت دقیق‌تر سازمان‌ها و نهاد‌های مربوطه بر بازار تأکید دارند و می‌گویند: «مسئولان باید جلوی واسطه‌گری‌های بی‌رویه را بگیرند و با خرید تضمینی برنج از کشاورزان با قیمت منصفانه، نوسانات بازار را کنترل کنند. این کار باعث می‌شود تا محصول ما به قیمت واقعی به دست مصرف‌کننده برسد و دلالان نتوانند از زحمات ما سوءاستفاده کنند.»
تجربه سال‌ها رها بودن بازار نشان داده همیشه کشاورز و تولید کننده متضرر بوده است. وقتی صحبت از نظارت می‌شود، به این معنی است که با حذف دلالان هم کشاورزان سود می‌کنند و هم مصرف کننده‌ها. درخواست کشاورزان گیلانی هم تنها راه نجات شالیکاری استان از دست‌انداز‌های اقتصادی فعلی است.
تفاوت قیمت از شالیزار تا بازار
یکی از شالیکاران لنگرودی، در حالی که دست‌های پینه‌بسته‌اش گواه سال‌ها تلاش بی‌وقفه در این زمین‌هاست، با آهی از عمق جان می‌گوید: «کار شالیکاری از سخت‌ترین کار‌های دنیاست. از لحظه نشاء تا برداشت، هر لحظه نگرانی داریم. اما با عشق به این خاک و برای روزی حلال خانواده‌مان، همه سختی‌ها را به جان می‌خریم.»
در کنار او، همسر و فرزندانش نیز مشغول بسته‌بندی خوشه‌های درو شده هستند و با لبخندی که خستگی را از چهره‌اش می‌زداید، می‌افزاید: «برداشت برنج، کار همه خانواده است. از کوچک و بزرگ، همه دست به دست هم می‌دهیم تا محصول سال به سلامت به خانه برسد. این برنج فقط دانه نیست، حاصل تلاش یک ساله خانواده است.»
حضور در شالیزار‌ها نشان می‌دهد، این همکاری مثال‌زدنی خانوادگی، تصویری زیبا از همبستگی و تلاش جمعی در فرهنگ شالیکاری گیلان است.
اما این تصویر زیبا، سایه‌هایی نیز دارد. دغدغه اصلی کشاورزان، تفاوت فاحش قیمت محصول از شالیزار تا بازار مصرف است.
مسلم امین‌زاده هم یکی از شالیکاران لاهیجانی است که با گلایه از وضعیت موجود می‌گوید: «با این هزینه‌های بالای کارگر، سم، کود و سایر ملزومات، قیمت تمام شده برنج برای ما خیلی بالاست. اما متأسفانه بخش عمده سود به جیب دلالان می‌رود و دست ما کشاورزان جز رنج و اندکی درآمد، چیزی را نمی‌گیرد.»
هزینه بالای کارگر، از جمله چالش‌های مهمی است که کشاورزان با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. بسیاری از کشاورزان مجبورند با نرخ‌های بالا کارگر استخدام کنند که این مسئله، سودآوری آنها را به شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. این چالش، نه تنها باعث کاهش انگیزه کشاورزان می‌شود، بلکه می‌تواند به مهاجرت از روستا‌ها و کاهش تولید برنج داخلی در بلندمدت منجر شود.
مسئولان کجای بازی هستند
در این میان، کیفیت بی‌نظیر برنج ایرانی، به ویژه برنج گیلان، نکته‌ای است که تمامی کشاورزان بر آن تأکید دارند.
عطر و طعم برنج ایرانی، قابل مقایسه با هیچ برنج خارجی نیست. برنج ایرانی تنها یک غله نیست، بخشی از هویت غذایی و فرهنگی ماست.
یکی از شالیکاران رشت با تأکید بر اینکه هیچ‌کس صدای آنها را نمی‌شنود، می‌گوید: «متأسفانه حمایت کافی از تولیدکننده داخلی صورت نمی‌گیرد و برنج‌های بی‌کیفیت و ارزان‌تر خارجی، بازار را اشغال کرده‌اند. ورود بی‌رویه برنج خارجی، نه تنها ضربه مهلکی به اقتصاد شالیکاران می‌زند، بلکه سلامت غذایی جامعه را نیز تهدید می‌کند.»
کشاورزان از مسئولان خواستار حمایت جدی‌تر هستند و می‌گویند: «ما از مسئولان انتظار داریم با برنامه‌ریزی صحیح و حمایت از تولید داخلی، دست دلالان را کوتاه کنند و با نظارت بر بازار، اجازه ندهند زحمات ما به هدر رود. حمایت از کشاورز ایرانی، به معنای حمایت از امنیت غذایی کشور است. نیاز به بسترسازی برای صادرات برنج مرغوب ایرانی به بازار‌های جهانی نیز از جمله درخواست‌های مهم ماست تا ارزش واقعی این محصول در سطح بین‌المللی نیز شناخته شود.»
